Zilver versus Argentium
Links het keurteken van sterling zilver, rechts het merkteken van Argentium
‘Mijn begin’
Zilver zegt je wel wat, verwacht ik. Argentium niet, verwacht ik. Laat ik bij ‘mijn’ begin beginnen.
Voor AdopSier maar ik hangers van zilverplaat waar het silhouet van een land is uitgezaagd. Dat plaatje is geklonken op een plaat van acrylglas. Het oppervlak van het plaatje is grof geschuurd met een diamantpad. Dit ontwerp en deze constructie is tot stand gekomen vanuit de gedachte dat ik dit voor iedereen toegankelijk wil maken en dus de prijs laag wil houden. Het viel mij echter op dat de hangers sneller zwart worden dan andere zilveren sieraden. De achterkant van het zilveren plaatje is geklonken tegen acrylglas waardoor het langer vochtig blijft en door het schuren is het oppervlak aan de voorkant behoorlijk vergroot. Dit zorgt er allebei voor dat het zilver sneller zwart wordt. Ik kan het ook oplossen (door bijvoorbeeld hoogglans te polijsten) maar dat brengt meer werk en soms meer materiaal met zich mee waardoor de prijs aanzienlijk hoger wordt. Dat schiet mijn doel voorbij. In mijn zoektocht naar een oplossing kwam ik argentium tegen. In deze blog leg ik je wat basiszaken over edelmetalen uit en ik zet zilver tegenover argentium.
Hanger met silhouet van Vietnam
Edele metalen
Een edelmetaal is een metaal dat niet of weinig kan worden aangetast door oxidatie. Oxidatie kennen we ook wel als roest van bijvoorbeeld ijzer. Tot de groep edelmetalen behoren goud, de platina metalen en zilver. En wel in (bijna) zuivere staat, ook wel ‘fijn metaal’ genoemd. Dat betekent dat deze metalen mooi blijven en dat willen we natuurlijk graag in onze sieraden terugzien. In deze ‘fijne’ staat zijn goud en zilver echter zodanig zacht dat ze niet goed als sieraad kunnen worden gedragen. Daarom hebben we ze gelegeerd, oftewel gemengd, met andere (edele) metalen. Dat heeft ook andere voordelen. Zo kunnen we de kleur beïnvloeden, de eigenschappen verbeteren zodat we het beter kunnen verwerken en, niet te vergeten, de prijs leuk houden. De prijs van een legering is duidelijk lager dan die van het edele metaal. De meeste goudlegeringen, zoals ons welbekende 14 karaat goud (58,5% zuiver goud) bestaan uit goud, zilver en koper. Het welbekende 1e gehalte zilver, ook wel ‘sterling zilver’ genoemd (92,5% zuiver zilver), wordt gelegeerd met koper. En dat is precies waar het in de titel ‘Zilver versus Argentium’ om draait.
Oxideren
Onder invloed van zuurstof wordt op het fijn zilver een laagje zilveroxide gevormd dat als beschermlaag werkt. Deze laag heeft een dikte van slechts enkele moleculen. Daarnaast is zilver erg gevoelig voor zwavel. Door het steeds aanwezig zijn van sporen zwavelwaterstof in de lucht wordt op het zilver een laag zilversulfide gevormd. Dit is zwart van kleur.
Koper oxideert op zich niet in water en in lucht. Echter door vocht en verontreinigingen in de lucht ontstaat er een laag patina. Patina bestaat uit een mengsel van verschillende koperzouten en beschermt het oppervlak tegen verdere oxydatie.
Voorkomen van oxidatie
Hoewel zilver een edelmetaal is kan het dus verkleuren. Dat is op zich een leuke eigenschap waar we in de praktijk ook wel gebruik van maken. Er zijn verschillende mogelijkheden om te voorkomen dat zilver zwart wordt. Een mechanische mogelijkheid is het hoogglans polijsten van het zilver. Daarmee creëren we een hoge mate van dichtheid van het oppervlak van het sieraad waardoor het oppervlak langer wit blijft. Bovendien glanst het zilver dan in de mooie witte kleur waar we zo gek op zijn.
Suriname hoogglans gepolijst
We kunnen het sieraad ook ‘rhodineren’. Dat is het aanbrengen van een flinterdun laagje rhodium op het zilver. Rhodium is een edelmetaal en valt onder de groep platina metalen. De kleur van rhodium is wit en is vergelijkbaar met de kleur van platina. Daarnaast is rhodium erg hard. Door deze eigenschappen worden zilveren en witgouden sieraden soms voorzien van een laagje rhodium. Dit laagje is doorgaans één duizendste millimeter (1 micron) of minder dik. Het beschermd het sieraad lange tijd tegen krassen maar uiteindelijk zal het toch slijten Persoonlijk vindt ik dat de kleur van rhodium wat blikkerig aandoet. Het mist de warmte van sterling zilver.
We merken ook dat het zwart worden van zilver verschilt per drager van het sieraad. Dat is terug te voeren op de hierboven beschreven eigenschappen van zilver. Zwavel komt namelijk veel voor in onder andere wol (kledingstukken), rubber, latex (handschoenen) en sommige parfums. Ook de natuurlijke oliën die je huid aanmaakt kunnen reageren met zilver. Deze oliën verschillen per individu en de samenstelling is afhankelijk van je voeding, alcoholgebruik en eventueel medicijn gebruik. De zuurgraad van deze huidoliën bepalen of er een reactie plaatsvindt met het zilver waardoor het zwart wordt. Hoe hoger de zuurgraad hoe hoger de kans op oxidatie. Daarnaast bevat zweet ammonia wat de zuurgraad van de huid verhoogt.
Argentium
Er zijn dus een aantal manieren om het zwart worden van zilver te voorkomen. Er is echter ook een zilver metaal dat niet zwart wordt; argentium. Argentium is een legering van fijn zilver met germanium. Germanium is een metalloïde (een element dat qua eigenschappen tussen metalen en niet-metalen in zit) uit de koolstofgroep. Het is vrij hard en grijswit van kleur. Gelegeerd met fijn zilver zorgt het ervoor dat zuurstof niet in het oppervlak van het metaal door kan dringen en dus witter blijft dan sterling zilver. Bovendien bestaat argentium uit 93,5% zuiver zilver, 1% meer dan sterling zilver.
Argentium bestaat al langer en ik wist ook al een tijdje van het bestaan af. In 2014 kwam ik het voor het eerst tegen in een Amerikaans vakblad. In Nederland was het echter nog onbekend en zeker onbemind. Bij het maken van het ontwerp van de hangers was het bestaan van argentium inmiddels weggezakt in mijn geheugen. Tot ik een paar jaar terug de aankondiging van een workshop ‘Werken met argentium’ bij mijn groothandel zag. Tijdens de workshop werd het me duidelijk dat dit wel degelijk een ander metaal is dan sterling zilver. Het vraagt om een andere manier van bewerken en het vraagt om oefening om daar routine in te krijgen. Daarom heb ik er pas dit jaar sieraden van gemaakt.
Uitdagend metaal
Argentium kan worden gesoldeerd, het is echter makkelijker te ‘fusen’. Fusen is eigenlijk niets meer dan het ‘aan elkaar smelten’ van metalen. Dat gaat niet alleen lekker snel, het maakt bepaalde technieken ook zoveel makkelijker. Granuleren bijvoorbeeld is een versieringstechniek waarbij je kleine bolletjes metaal op een metalen oppervlakte aanbrengt. Bij sterling zilver is toch een soldeertechniek nodig om dit de bolletjes vast te zetten. Bij argentium smelt je ze gewoon vast. Bovendien kan je ook gouden bolletje op het oppervlak vast smelten. Het is hierbij wel belangrijk dat je goed weet wat je doet. Iets van elkaar ‘los-smelten’ is een stuk lastiger en heeft ook een grotere impact op je sieraad dan wanneer je iets ‘los-soldeert’.
Daarnaast is geduld een belangrijke factor. Sterling zilver kan je na solderen en na het gieten gelijk oppakken om af te koelen in water. Argentium heeft even tijd nodig om al wat af te koelen voordat je het oppakt. Zou je het gelijk oppakken na solderen of gieten, dan breekt het in stukken. Je kan het dan ook wel weer aan elkaar fusen maar dat schiet niet op. Even wachten dus. Dat geldt uiteraard ook voor het afkoelen in water. Nadat je het hebt gegoten in een mal is het van belang om even te wachten tot het geheel enigszins is afgekoeld.
Je hebt ook wat extra gereedschap nodig of je moet je vijlen goed schoonmaken vóór je argentium ermee gaat bewerken. Resten sterling zilver uit vijlen, schuurpapier en polijst buffen kunnen argentium ‘vervuilen’ waardoor het lijkt alsnog het alsnog zwart wordt. Het is echter de vervuiling die dan zwart wordt en niet het argentium.
Sieraden van argentium
De hangers met zilver en acrylglas maak ik sinds afgelopen zomer alleen nog maar van argentium. Ik heb óók de oppervlakte bewerking wat aangepast waardoor de hangers nu een satijnglans hebben. De hangers blijven nu wit, aan de voorkant. Tussen het argentium en acrylglas kan nog steeds vocht worden vastgehouden. Dat is de volgende uitdaging om opgelost te worden. Hoewel stoer in het ontwerp denk ik dat ik het klinken ga vervangen door een andere vebindingstechniek. Ik heb al wel een idee maar dat wil ik eerst testen om te zien of het aan mijn eisen voldoet.
Congo, Colombia en Nederland in één hart
Links sterling zilver, rechts argentium
Argentium is dus een uitdagend metaal met vele mogelijkheden. Ik wil er nog veel meer ervaring mee krijgen en sieraden mee maken. Ook de combinatie met goud wordt een stuk makkelijker. Liever lui dan moe? Integendeel; zorgvuldigheid en voorbereiding zijn en blijven van groot belang. Bovendien blijf ik sterling zilver ook gebruiken. In sommige gevallen zal ik juist gebruik maken van de zwart wordende eigenschap van zilver en zal ik het zelfs een handje helpen. Bovendien vind ik dat er een nuance verschil in kleur is. Argentium is prachtig wit, de kleur van sterling zilver is warmer. Met argentium als metaal erbij zijn de mogelijkheden alleen maar groter geworden!